Każdy prawdziwy fan komiksu w Polsce powinien ten jeden z jesiennych weekendów poświęcić na podróż do Łodzi. Tam od 33 lat odbywa się największy w tej części Europy festiwal komiksowy. Dziesiątki nietuzinkowych artystów i specjalistów od obrazkowej literatury wraz z tysiącami fanów gatunku, którzy chętnie i tłumnie odwiedzają Międzynarodowy Festiwal Komiksu i Gier stanowią niezbywalny kapitał tej imprezy. Tegoroczna edycja była wyjątkowa, bowiem w piątkowy wieczór otwarte zostało Centrum Komiksu i Narracji Interaktywnej – instytucja prezentująca komiks jako gatunek plastyczno-literacki oraz dokonania polskich twórców komiksu na przestrzeni ponad 100 lat. Centrum stanie się zapewne obowiązkowym miejscem rodzinnych odwiedzin dla gości z kraju i zagranicy, wszystkich tych, którzy lubią komiksy i gry.
Centrum komiksu i gier
Festiwal odbył się w dniach 7-8 października, natomiast Centrum Komiksu i Narracji Interaktywnej uroczyście otwarto 6 października. To wielki dzień dla miłośników komiksu w Polsce oraz dla mieszkańców Łodzi, która potwierdza swoje zasłużona miano komiksowej stolicy Polski.
W pięknie zaprojektowanych i zaaranżowanych przestrzeniach CKNI spogląda na komiks z różnych perspektyw. Jest tu opis powstawania gatunku, pokazani zostali najważniejsi bohaterowie, twórcy, krytycy, organizatorzy komiksowych wydarzeń, spojrzano na ruch fanów i ich wydawnictwa oraz zaprezentowano strukturę i etapy prac nad obrazkowymi historiami. Nie zabrakło ważnych publikacji, ani oryginalnych prac artystów. Interaktywne ekrany i nagrania wideo prowadziły historyczną i warsztatowa narrację. CKNI prezentuje także historię gier komputerowych w Polsce.
Budynek Centrum Komiksu i Narracji Interaktywnej w dniu otwarcia
Rosiński na wystawie i wśród publiczności
Parter charakterystycznego budynku CKNI, którego wyróżnikiem są dwa wielkie walce, zajęła wielka, przekrojowa wystawa prac Grzegorza Rosińskiego, najbardziej chyba rozpoznawalnego na świecie polskiego autora komiksów, rysownika, który zasłyną przede wszystkim wykreowaniem – wspólnie z francuskim scenarzystą Jeanem van Hamme - postaci Thorgala, Wikinga o kosmicznym pochodzeniu. Oczywiście kilkudziesięciotomowa seria z przygodami Thorgala, Aaricci, ich dzieci i przeciwników, to nie jedyny komiks jaki narysował Grzegorz Rosiński. Jeszcze przed dramatyczną emigracją do Szwajcarii, do której zmusił go stan wojenny, twórca ten kreował polski, PRL-owski rynek komiksu. Był współtwórcą serii o przygodach milicjanta kapitana Żbika, wojskowego pilota śmigłowca, tudzież komiksów z gatunku fantasy i SF. Sprawował także artystyczny nadzór nad magazynem opowieści rysunkowych „Relax".
W latach 90. XX w. zaczął przyjeżdżać do Polski i tu wydawać swoje komiksy. Stał się też dobrym duchem i mecenasem raczkującego wtedy w Łodzi festiwalu. W efekcie wielką kolekcję swoich prac graficznych przekazał w depozyt CKNI i stanowi ona obecnie trzon komiksowych zbiorów tej instytucji. Centrum ma prowadzić wszelkiego rodzaju działalność kulturalną i edukacyjną w dziedzinie tzw. dziewiątej sztuki, jaką jest komiks.
Wystawa prac Grzegorza Rosińskiego
Sam Mistrz Rosiński przyjechał do Łodzi i na festiwalu spotkał się z publicznością oraz podpisywał swoje albumy komiksowe. Na pewno był jednym z pierwszoplanowych zagranicznych gości imprezy obok takich gwiazd jak Jean-Pierre Dionet (współtwórca „Metal Hurlant”) i Thomas Ott.
Z nestorów polskich twórców komiksu nie zabrakło Andrzeja Nowakowskiego i Jacka Skrzydlewskiego. Średnie i młodsze pokolenie artystów reprezentowały dziesiątki znakomitych polskich twórców obu płci.
Tematy ukraińskie i ukraińscy artyści
Premierę miał też nowy album z Likwidatorem, którego autorem jest Ryszard Dąbrowski. Tym razem ten eko-terrorysta udał się na Ukrainę by walczyć z rosyjskimi agresorami. Prześmiewcza, okrutna i groteskowa konwencja serii z Likwidatorem kryje w sobie zapatrywania samego autora na wiele zjawisk, które towarzyszą tej wojnie i dotykają także naszego kraju. Mimo, że nie zawsze można zgodzić się z przedstawianą przez Likwidatora (i autora) optyką patrzenia na pewne zjawiska, nie sposób odmówić mu trafnego doboru bohaterów, antybohaterów i zagadnień.
Tematyka wojny na Ukrainie jest także obecna w komiksie stworzonym na zlecenie Komisji Europejskiej w Polsce. Album prezentowany był w trzech wersjach językowych – angielskiej, polskiej i ukraińskiej.
Igor Baranko (w środku) z członkami drugiej redakcji AQQ - Jackiem Pniewskim (l) i Tomaszem Nowakiem (p)
Ukraiński artysta, od lat silnie związany z polskim rynkiem komiksu – Igor Baranko – promował pierwszy tom komiksowej adaptacji (interpretacji) Mahabharaty - jednego z dwóch głównych hinduistycznych poematów epickich. To światowa premiera tej publikacji, która ma ukazać się także na rynku amerykańskim i tajlandzkim.
Książki i scenariusze
W Łodzi na festiwalu premiery mają nie tylko publikacje komiksowe, ale także pozycje książkowe poświęcone komiksom. Tegoroczne tytuły, które właśnie pojawiły się na rynku dotyczą m.in. recepcji komiksu, jego historii oraz związków z kinem.
Festiwal jest też okazją do przypomnienia wcześniejszych dokonań osób związanych z polskim rynkiem komiksu. Dlatego od lat zapraszani są autorzy, którzy budowali tradycje polskiego komiksu w latach powojennych oraz po przełomie politycznym z 1989 r. W tym roku jednym z gości był Ryszard Siwanowicz (emerytowany oficer WP, absolwent WAT, pracownik kontrwywiadu PRL – dekryptaż, w latach 1986-2000 specjalista od komputerów w ONZ w Nowym Jorku), scenarzysta wczesnych komiksów Grzegorza Rosińskiego („Najdłuższa podróż”) i Bogusława Polcha („Spotkanie”).
Ryszard Siwanowicz (z lewej) i prowadzący spotkanie Kamil Śmiałkowski
30 lat AQQ
Okazją do spotkania było też 30-lecie pierwszego numeru magazynu komiksów AQQ, jednego z pierwszych polskich fanzinów poświęconych w całości komiksom, który miał swoją premierę dokładnie trzy dekady temu na festiwalu (wtedy jeszcze Ogólnopolskim Konwencie Twórców Komiksu) w Łodzi.
Na spotkaniu pojawiła się cała pierwsza redakcja AQQ w składzie: Łukasz Zandecki, Witold Tkaczyk (twórcy fanzina) oraz wspierający ich wtedy Radek Lipowy. Nie zabrakło Pawła Dunina-Wąsowicza, znanego publicysty, dziennikarza, wydawcy (magazyn „Lampa”), krytyka literackiego i odkrywcy talentu Doroty Masłowskiej, a obecnie cenionego i nagradzanego varsavianisty. Dunin-Wąsowicz był pierwszą osoba z kręgów dziennikarsko-literackich, która zbierała, analizowała i dokumentowała dynamiczny rozwój polskich zinów na przełomie lat 80/90 XX w. Opublikował na ten temat 3 antologie, był też organizatorem interdyscyplinarnych festiwali w Warszawie połowy lat 90. XX w., które łączyły awangardową muzykę, poezję, literaturę i sztuki plastyczne – w tym komiks.
Pierwsza redakcja AQQ po latach znowu razem - od lewej stoją Łukasz Zandecki, Witold Tkaczyk i Radek Lipowy trzymający AQQ nr 1 (fot. Tomasz Tomaszewski)
Listę gości dopełnili: znany badacz historii polskiego komiksu dr Adam Rusek oraz dr Michał Traczyk - redaktor naczelny ukazujących się w Poznaniu „Zeszytów Komiksowych”, kontynuujących (choć w zupełnie innej formule) tradycje magazynu AQQ.
Targi różności
Na 250 targowych stoiskach można było dostać prawie wszystko, co jest związane z komiksami i grami. Obok samych publikacji, których w Polsce wychodzi obecnie ok. tysiąca (!) rocznie, dostępne były wszelkiego rodzaju artykuły i gadżety nawiązujące do znanych postaci i komiksowo-growych światów (koszulki, poduszki, zabawki, plakaty, ozdoby, maskotki itp.), a także sprzęt – tradycyjny i cyfrowy – do tworzenia komiksów i gier.
Dzieci i młodzież miała okazję wziąć udział w licznych warsztatach, konkursach, zabawach, zarówno na scenie głównej, jak i na poszczególnych stoiskach.
Konkurs rysunkowy dla dzieci na głównej scenie
Na płycie hali sportowej „Atlas Arena” z pewnością wyróżniała się mobilna księgarnia IPN z komiksami historycznymi. Koronę hali opanowały stoiska z komiksami, mangami, książkami, tudzież innymi towarami. Autorzy składali swoje autografy, do niektórych ustawiały się długie kolejki fanów.
Nagrody dla najlepszych
Tradycyjnie pod koniec pierwszego dnia imprezy odbyła się uroczystość wręczenia nagród najlepszym autorom, wydawcom i tytułom komiksowym, jakie debiutowały w ostatnim roku. Albumem roku został komiks „Festiwal” Jacka Świdzińskiego odwołujący się do historii V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów, jaki odbył się w Warszawie w 1955 roku.
Nagrodę za „Festiwal” - najlepszy album roku - odbiera jego autor Jacek Świdziński. Statuetkę wręcza dyrektor festiwalu Adam Radoń, za nim z nagrodą rzeczową stoi dyrektor artystyczny festiwalu Piotr Kasiński
Nagrodę im. Papcia Chmiela, czyli „Tytusa” (tzw. doktorat humoris causa) za zasługi dla rozwoju polskiego komiksu otrzymał wydawca Bartosz Kurc, a wyróżnienie najlepszego polskiego wydawcy przypadło Mucha Comisc.
W konkursie na projekt publikacji komiksowej zwyciężyła Katarzyna Klas i jej „Botanica”. Nagrodzony komiks zostanie opublikowany za dwa lata, o ile autorka w tym terminie go ukończy. Konkurs na projekt publikacji komiksowej od ubiegłego roku zastąpił dotychczasowy konkurs na krótką formę komiksową.
Na zdjęciu otwierającym: Grzegorz Rosiński składa dedykacje fanom.
Z Łodzi: Witold Tkaczyk
Zdjęcia: Witold Tkaczyk
Zdjęcia: Witold Tkaczyk
