Dziesięć przykazań dobrej odporności u dzieci

1. Sen
Wśród wielu aspektów dobroczynnego wpływu snu bardzo istotne jest jego znaczenie dla mechanizmów odpornościowych. Według amerykańskiej National Sleep Fundation minimalna ilość snu dla dzieci przedszkolnych to 10 godzin, szkolnych – 9 , a dla nastolatków – 8.

2. Aktywność fizyczna
Badania wskazują, że wysiłek fizyczny zwiększa ilość białych krwinek oraz produkcję przeciwciał. Ma również korzystny wpływ na tworzenie się pamięci immunologicznej po kontakcie z danym wirusem czy bakterią. Aktualne zalecenia brytyjskie proponują dla dzieci w wieku 5-18 lat minimalnie 30, a optymalnie 60 minut codziennej aktywności fizycznej o co najmniej umiarkowanej intensywności (np. marsz, jazda na rowerze, pływanie, taniec, gimnastyka).

3. Hartowanie
Już nasze babcie i nasi dziadkowie wiedzieli, że pozytywny wpływ na odporność organizmu ma przyzwyczajanie dziecka do niższych temperatur. Okazją do tego mogą być spacery nawet przy chłodnej pogodzie, wietrzenie sypialni przed snem, zabawa w zimno-ciepło podczas przyjmowania prysznica albo brodzenie w wannie z zimną wodą.

4. Adekwatny ubiór
Truizmem będzie napisać, że nie należy dziecka przechładzać ani przegrzewać. Ale jak zweryfikować wybór garderoby? Okazje się, że najlepiej jest sprawdzić czy dziecko ma ciepłe nie rączki, ale kark. Unikniemy w ten sposób sarkazmu Ambrose Bierce’a, który tak definiuje rzeczownik sweter: odzież noszona przez dziecko, gdy jego mamie jest chłodno.

5. Zmiana klimatu
Choć nie ma w tej sprawie zgodności wśród badaczy, to leczenie klimatyczne może mieć mobilizujący wpływ na układ immunologiczny. Zwraca się jednak uwagę, że pozytywnych efektów można oczekiwać dopiero po minimum 2-3 tygodniach pobytu. Najczęstszymi kierunkami są oczywiście morze i góry (szczególnie dla alergików).

6. Klimat emocjonalny
Badania przeprowadzone przez Uniwersytet Kalifornijski wykazały istotny związek pozytywnych emocji – szczególnie podziwu i zachwytu – z parametrami układu odpornościowego. Wykonano je co prawda w grupie osób dorosłych, ale powszechnie uważa się, że aspekty te mają również znaczenie w przypadku dzieci i młodzieży. Pamiętajmy więc, że stres osłabia również ich siły odpornościowe.

7. Zdrowa dieta
Wśród składników diety szczególnie istotnych dla odporności wymienia się przede wszystkim witaminę C, A, D i E oraz selen, cynk i żelazo. Najbardziej optymalnym ich źródłem są oczywiście naturalne produkty, a nie suplementy diety. Warto „zaprzyjaźnić się” więc z owocami, nabiałem, jajami, rybami, orzachami i produktami zbożowymi z pełnego przemiału.

8. Immunostymulanty
Tu rozwija skrzydła przemysł farmaceutyczny – zacznijmy więc przekornie od opcji naturalnych. Choć i tu nie ma wśród badaczy zgodności, to uważa się, że pozytywny wpływ na naszą odporność mają czosnek i cebula (uszkadzają bakterie i wirusy), chrzan (wzmacnia odporność dróg oddechowych), miód (bierze udział w produkcji nadtlenku wodoru, który uszkadza baterie), maliny (źródło witaminy C i cynku) oraz aloes (przyspiesza regenerację układu odpornościowego). Dostępne w aptekach preparaty wzmacniające odporność opierają się najczęściej na jeżówce (wzmaga produkcję białych krwinek), imunoglukanie (aktywuje układ odpornościowy jelit), laktoferynie (niszczy bakterie i zapobiega wnikaniu wirusów do komórek) lub colostrum (działa biobójczo i stymulująco na system immunologiczny). Istotne znaczenia mają również probiotyki – przede wszystkim zawierające szczepy Lactobacillus Rhamnosus LGG. Cały czas dobre notowania ma także tran, który przede wszystkim uzupełnia często spotykane niedobory witaminy D. Podkreślić jednak trzeba, że efekty działania wspomnianych substancji są nierzadko teoretyczne i nie zawsze zostały udowodnione w wiarygodnych badaniach.

9. Szczepionki
Jeden z tematów elektryzujących wielu rodziców. Nie ośmielę się tu jednak na szerszą analizę problemu i skupię jedynie na podstawach. Zasadą ich działania jest wprowadzenie do organizmu osłabionych, martwych lub rozfragmentowanych bakterii i wirusów celem wytworzenia skierowanych przeciwko nim przeciwciał i innych białek ważnych dla odpowiedzi immunologicznej. W podstawowym kalendarzu szczepień uwzględnione są m. in. gruźlica, błonica, krztusiec, odra, różyczka, świnka, Hemofilus (powodujący zapalenie opon, uszu, zatok, krtani, oskrzeli i płuc oraz sepsę), a także pneumokoki (zapalenie opon, uszu, zatok i płuc oraz sepsę). Dodatkowo dostępne są również szczepionki przeciwko ospie, wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (żółtaczka), rotawirusom (biegunka) i meningokokom (zapalenie opon i sepsa). W zależności od konkretnego patogenu istnieją podskórne i domięśniowe postacie szczepionek, jak również formy doustne i donosowe. W większości przypadków konieczne jest podawanie przypominających dawek szczepionki celem utrwalenia jej efektu.

10. Higiena
Już od najmłodszych lat warto utrwalać u dzieci podstawowe zasady higieny, a przede wszystkim: częste i dokładne mycie rąk oraz zasłanianie ust łokciem przy kichaniu i kaszleniu. Jak to się często zdarza, z niczym nie można jednak przesadzać, bowiem dowiedziono, że chowanie pociech w nadmiernie sterylnych warunkach prowadzi do dysfunkcji układu odpornościowego. Pamiętajmy również, że higiena dotyczy także jakości powietrza w naszym domu – niestety aż 40% polskich dzieci dorasta w atmosferze dymu tytoniowego. W zerwaniu z tym nałogiem podstawowe znaczenia ma motywacja, a przecież trudno o lepszą, niż dobro własnego dziecka.

Ten krótki przegląd z pewnością nie wyczerpuje złożonego tematu odporności immunologicznej. Dobrze by jednak było, aby stał się impulsem do pozytywnych zmian w życiu naszej rodziny. W końcu to mała kropla drąży skałę.