Sezon na jelitówkę, czyli o wymiotach i biegunce - porady pediatry

anatomy 160524 1280dr n. med. Andrzej Blumczyński
specjalista pediatra, nefrolog dziecięcy


Jedną z najbardziej nieprzyjemnych przypadłości chłodnej pory roku jest nieżyt żołądkowo-jelitowy, nazywany czasem grypą żołądkową lub jelitową, albo po prostu jelitówką. Przyczyną schorzenia jest najczęściej infekcja wirusowa, a rzadziej bakteryjna lub pasożytnicza. Nietrudno więc o rozprzestrzenianie się zakażenia – głównie poprzez nieumyte ręce albo przedmioty codziennego użytku. Źródłem zachorowania może być również zanieczyszczona woda oraz nieprawidłowo przechowywane produkty na bazie mleka. Warto jednak dodać, że podobne objawy mogą być związane z zastosowaniem antybiotyków lub innymi chorobami przewodu pokarmowego. Należy również wspomnieć, że dzieci (a przede wszystkim niemowlęta) mogą reagować wymiotami lub luźnymi stolcami na różnego typu schorzenia niezwiązane wcale z przewodem pokarmowym.

W przypadku zakażenia wirusowego objawy najczęściej pojawiają się po kilkunastu godzinach od zarażenia, mogą jednak wystąpić nawet po pięciu dniach od ekspozycji. Należą do nich przede wszystkim gorączka powyżej 38 stopni Celsjusza, wymioty, wodnista biegunka częściej niż trzy razy na dobę (u niemowląt częściej niż dwukrotność przeciętnej ilości wypróżnień) oraz kurczowe bóle brzucha, brak apetytu, bóle głowy i mięśni. Warto rozróżnić wymioty od często spotykanego u dzieci ulewania, które jest znacznie mniej obfite i nie wymaga wysiłku ze strony dziecka. Wymioty w przebiegu nieżytu zwykle ustępują nawet bez szczególnego leczenia po 1-2 dniach, a biegunka – po 3-7 dniach. Bardzo wysoka gorączka powyżej 40 stopni Celsjusza, a także obecność krwi lub śluzu w stolcu mogą sugerować bakteryjną przyczynę schorzenia. Z kolei przewlekająca się tygodniami biegunka przywodzi na myśl infekcję pasożytniczą (np. glista lub tasiemiec).

Objawami alarmowymi, sugerującymi narastające odwodnienie dziecka, są suchość w ustach, oddawanie moczu rzadziej niż co sześć godzin, mało elastyczna skóra, brak łez przy płaczu, zapadnięte gałki oczne i/lub ciemiączko oraz przyspieszony puls. Pojawiają się one zwykle przy dłużej trwającej biegunce czy wymiotach, stąd nie warto jechać do lekarza zaraz po pierwszych „ekscesach”. Jeżeli jednak powyższe objawy zostaną zauważone, to zawsze wymagają fachowej konsultacji medycznej. Podobnie zresztą jak obecność krwistej biegunki lub wymiotów, bardzo silnego bólu brzucha albo zaburzeń zachowania.

W leczeniu przede wszystkim zaleca się obfite nawadnianie dziecka zgodnie z jego dobowym zapotrzebowaniem. Wynosi ono około 1000 ml dla dziecka o masie 10 kg, około 1500 ml dla 20 kg i 1700 ml dla 30 kg. Najlepiej jest korzystać z gotowych preparatów do nawadniania typu Acidolit, Floridral, Gastrolit, Hipp ORS, Hydronea, Orsalit i innych, choć ich smak może nie odpowiadać wszystkim dzieciom. W takiej sytuacji można podawać rozcieńczony sok jabłkowy, chłodną herbatę lub lekko posłodzoną i posoloną wodę. W przypadku wymiotów niewskazane są napoje zagęszczone i mleko (wyjątek stanowi pokarm mamy przy karmieniu piersią). Nie potwierdzono również ostatecznie pozytywnego efektu podawania Coca-Coli. Ze względu na ryzyko wymiotów z ostrożnością należy sięgać po produkty papkowate lub stałe. Płyny warto podawać chłodne i małymi porcjami, ale za to często, by ostatecznie dostarczyć założoną objętość. U dzieci niewspółpracujących lub osłabionych należy skorzystać ze strzykawki. Przeciwwskazane są pokarmy bogate w tłuszcz lub cukry proste.

Wraz z ustąpieniem wymiotów można stopniowo wprowadzać pokarmy stałe – najlepiej jest zaczynać od ryżu, ziemniaków, gotowanej marchewki i suchego chleba. Prócz nawadniania i lekkostrawnej diety, korzystne może być również zastosowanie probiotyków zawierających bakterie Lactobacillus oraz drożdże Sacharomyces. W większości zakażeń zbędne, a czasem nawet szkodliwe, jest natomiast włączenie antybiotyku - zawsze powinno ono wynikać z zaleceń lekarza. U dzieci przeciwskazane są również popularne leki przeciwbiegunkowe typu loperamid. Przy dłużej trwającej biegunce można natomiast z ostrożnością zastosować diosmektyt. Koniecznym uzupełnieniem leczenia jest w końcu skuteczne niwelowanie gorączki, która dodatkowo zwiększa utratę wody z organizmu. Warto więc cały czas zwracać uwagę na wspomniane powyżej objawy odwodnienia – ich ustępowanie bądź nasilanie się jest miernikiem skuteczności prowadzonego leczenia.

Oprócz leczenia dziecka, warto również przeciwdziałać zarażaniu kolejnych osób. Należy więc często myć ręce (optymalnie przez 15-30 sekund) i używać jednorazowych ręczników. Newralgicznymi momentami jest korzystanie z toalety, a także zmienianie pieluszek oraz przygotowywanie jedzenia. Alternatywnie można stosować płyny dezynfekcyjne, choć nie likwidują one wszystkich rodzajów patogenów. W trakcie trwania biegunki i wymiotów dziecko nie powinno uczęszczać do placówek opiekuńczych.

Zaadaptowanie powyższych informacji powinno pozwolić na zapewnienie optymalnej opieki dla chorego dziecka i zabezpieczenie jego bliskich.


Piśmiennictwo:
Di Lorenzo C: Patient education: Nausea and vomiting in infants and children. 2019 www.uptodate.com
Fleisher GR, Matson DO, O'Ryan MG: Patient education: Acute diarrhea in children. 2019. www.updotade.com
Fixed Bottom Toolbar