Rodzina w obliczu dramatu – Ulmowie beatyfikowani za pomoc bliźniemu

 

 

Ogrom zbrodni dokonywanych na świecie wobec rodzin trudno sobie wyobrazić. W Polsce, na szczęście, się z nimi nie stykamy, słyszymy tylko i widzimy w mediach przejmujące obrazy z wojny m.in. w Syrii, natomiast już blisko nas – na Ukrainie – wobec działań rosyjskich agresorów obserwujemy zdziczałą nienawiść, której skutkiem jest wiele ofiar śmiertelnych wśród ukraińskich dzieci, matek, ojców i ich krewnych.

 

Być może pozwala nam to w nowy, bardziej zrozumiały sposób spojrzeć na wydarzenia z historii Polski, kiedy to niemieccy okupanci dokonywali zbrodni na obywatelach Polski. Na pewno nie jesteśmy w stanie objąć takich sytuacji ani naszym rozumem, ani odczuciami, bo trudno wczuć się w los ofiar i ich bliskich, jeśli samemu nic takiego nie doświadczyliśmy.

 

10 września br. miała miejsce beatyfikacja Rodziny Ulmów zamordowanych 24 marca 1944 roku przez niemieckich okupantów za ukrywanie w swoim domu Żydów. Wydarzenia towarzyszące beatyfikacji objął Patronatem Honorowym Prezydent RP.

 

Od początku okupacji niemieckie prawo wobec Polaków pomagających Żydom było stopniowo zaostrzane, co świadczy o tym, że Polacy – wbrew pojawiającym się współcześnie opiniom – pomagali swoim współobywatelom – wszak Żydzi ci byli obywatelami polskimi. 15 października 1941 r. niemieckie władze wydały rozporządzenie, wprowadzając na terenie Generalnego Gubernatorstwa karę śmierci dla Żydów, którzy bez stosownych pozwoleń opuściliby teren getta. Zgodnie z tymże zarządzeniem śmiercią karani mieli być także Polacy udzielający im pomocy.

 

Takiej pomocy udzieliło dwóm żydowskim rodzinom małżeństwo Wiktorii i Józefa Ulmów, pozwalając im pod koniec 1942 roku schronić się w ich domu. Mieszkali oni wraz z szóstka swoich dzieci (Wiktora była w zaawansowanej ciąży - siódme dziecko miało się wkrótce urodzić) we wsi Markowa niedaleko Łańcuta. Przed wojną wieś zamieszkiwało około 120 Polaków pochodzenia żydowskiego (ok. 30 rodzin).

 

W styczniu 1942 roku na niesławnej pamięci spotkaniu wysokiej rangi niemieckich urzędników państwowych, pod przewodnictwem Reinharda Heydricha, w berlińskiej willi przy Großer Wannsee, podjęto decyzję o tzw. „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej”, czyli faktycznym ludobójstwie Żydów, które zresztą już się dokonywało (trwały deportacje oraz zbiorowe egzekucje na wschodzie), ale nie było dotąd ujęte przez Niemców w żadne nadrzędne ramy organizacyjne. Zagłada miała objąć wszystkich europejskich Żydów, zaplanowana została na wzór przedsięwzięć przemysłowych i tak przez Niemców później realizowana. Jednym z centralnych punktów tej zagłady stał się niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i obóz zagłady w Auschwitz-Birkenau (pol. Oświęcim-Brzezinka), de facto zespół kilku obozów usytuowanych w Auschwitz i jego najbliższej okolicy, w którym Niemcy zamordowali ok. 1,1 mln osadzonych, w tym ok. 960 tys. Żydów (wg. szacunków D. Libionki).

 

Zagłada ludności żydowskiej w Generalnym Gubernatorstwie rozpoczęła się w marcu 1942 r. (tzw. akcja „Reinhardt”), w sierpniu tego roku Niemcy zakazali Żydom dalszego przebywania w Markowej. Jednak kilkudziesięciu z nich nie zastosowało się do niemieckich zarządzeń i od tej pory zmuszonych było do ukrywania się. Niektórzy znaleźli schronienie u polskich rolników, inni bez wiedzy gospodarzy pomieszkiwali w stodołach i stajniach lub koczowali na okolicznych polach i w lasach. Ci ostatni pojawiali się niekiedy we wsi, aby prosić o żywność lub krótkotrwały nocleg.

 

Między sierpniem a grudniem 1942 roku w okolicach Markowej Niemcy schwytali i zastrzelili od kilku do kilkunastu Żydów wytropionych przez niemiecką żandarmerię i tzw. granatową policję (organizację nadzorowaną przez Niemców, w której obowiązkowo musieli służyć przedwojenni polscy policjanci).

 

To właśnie w tym czasie, pod koniec 1942 roku, Wiktoria i Józef Ulma, mieszkańcy Markowej, zdecydowali się przyjąć pod swój dach ośmioro Żydów: pięciu mężczyzn z rodziny Goldmanów/„Szallów” z Łańcuta (Saula Goldmana i jego czterech synów: Barucha, Mechela, Joachima i Mojżesza) oraz zamężne córki Chaima i Estery Goldmanów z Markowej: Gołdę (Genię) Grünfeld i Leę Didner wraz z jej małą córeczką o nieznanym imieniu.

 

Rodzina Ulmów (fot. pl.wikipedia.org) 

 

Możemy tylko domniemywać motywów ich decyzji – podjętej z narażeniem zycia własnego i ich małoletnich dzieci. Zapewne była to chrześcijańska miłość bliźniego (byli rodziną głęboko wierzącą, a do tego – według naszych dzisiejszych określeń – aktywnymi liderami lokalnej społeczności, doskonalącymi swoja wiedzę i umiejętności, Józef był zapalony fotografem – pozostawił tysiące zdjęć, które na szczęście się zachowały), okazanie mu pomocy w obliczu zagrożenia życia – najwyższe poświęcenia i ofiara jaką jeden człowiek może ponieść wobec drugiego człowieka. Pewne światło rzucają na motywy ich decyzji zakreślone w należącej do Ulmów Ewangelii przypowieści o Miłosiernym Samarytaninie oraz inny fragment o miłości bliźniego.

Ulmowie ukrywali swoich żydowskich sąsiadów przez półtora roku, zapewniając im schronienie, wyżywienie i opiekę, co zapewne wiązało się z licznymi wyrzeczeniami – wszak sami mieli na utrzymaniu gromadkę własnych dzieci, a czas okupacji, obowiązkowych kontyngentów dla Niemców i inne restrykcje ekonomiczne, nie sprzyjały bynajmniej warunkom życia, nie wspominając już o zagrożeniu śmiercią w razie wykrycia przez Niemców ukrywających się Żydów.

 

Po kilkunastu miesiącach Ulmowie zostali zadenuncjowani, najprawdopodobniej przez granatowego policjanta Włodzimierza Lesia (z pochodzenia Ukraińca, został niedługo później zastrzelony przez polskie podziemie), który zagarnął majątek rodziny „Szallów” i zamierzał pozbyć się jego prawowitych właścicieli. 24 marca 1944 roku do Markowej przybyli niemieccy żandarmi i granatowi policjanci z Łańcuta. Niemcy rozstrzelali Józefa i Wiktorię Ulmów, a także ich szóstkę dzieci, z których najstarsze liczyło osiem lat, a najmłodsze – półtora roku. W chwili śmierci Wiktoria była w zaawansowanej ciąży. Razem z Ulmami zginęli wszyscy ukrywani Żydzi…

 

Co najmniej 21 Żydów przeżyło wojnę w Markowej, ukrywając się u innych polskich rodzin, które – wbrew pewnym fałszywym przekazom – nie wydały ich w obliczu egzekucji rodziny Ulmów i grożącej śmierci z rąk niemieckich okupantów.

 

Pomnik rodziny Ulmów w Markowej (fot. pl.wikipedia.org)  

 

Taki przebieg masakry podaje na podstawie zeznań świadków Wikipedia:

 

 

 

 

 

 

Przeciętny człowiek współczesny nie jest chyba w stanie objąć aniu rozumem, ani wyobraźnią bestialstwa morderców. I nie może pogodzić się z faktem, że większość oprawców nie poniosła sprawiedliwej kary za swoje zbrodnie…

 

Mord na rodzinie Ulmów z Markowej stał się symbolem martyrologii Polaków mordowanych przez Niemców za niesienie pomocy Żydom. W 1995 roku Józef i Wiktoria zostali pośmiertnie odznaczeni medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. 17 marca 2016 roku w Markowej otwarto Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów.

 

 

10 września br. miała miejsce beatyfikacja Rodziny Ulmów. W uroczystości beatyfikacyjnej uczestniczyli m.in.: prymas Polski abp Wojciech Polak, przewodniczący Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki, naczelny rabin Polski Michael Schudrich, prezydent RP Andrzej Duda i premier Polski Mateusz Morawiecki.

 

Uroczystej mszy świętej beatyfikacyjnej przewodniczył kard. Marcello Semeraro, który w wygłoszonej homilii powiedział m.in.:

 

 

Dzisiejszy czas nie wymaga od nas – na całe szczęście - tak dramatycznych wyborów i decyzji, choć przecież i w dzisiejszych rodzinach dochodzi do trudnych sytuacji. Ale nie takich.

 

Patrząc na własne, może nie idealne, ale w większości szczęśliwe rodziny, wspomnijmy o tej jednej – błogosławionej – rodzinie Ulmów.

 

 

Więcej o rodzinie Ulmów TUTAJ.